ของเล่น และ วิธีการส่งเสริมพัฒนาการเด็กเล็กช่วง 1 ปีแรก

พัฒนาการเด็กแรกเกิดถึงขวบปีแรก นับว่าเป็นปีทองของพัฒนาการเลยก็ว่าได้ ถึงแม้ว่าพวกเขาจะมองเห็นได้เพียงในระยะ 8-10 นิ้ว และยังไม่เห็นรายละเอียดของสิ่งๆ นั้นด้วยก็ตาม แต่หากเรามีตัวช่วยที่ดีก็สามารถส่งเสริมพัฒนาการของพวกเขาได้ไม่ยาก

พัฒนาการตามวัยและของเล่นที่เหมาะสม

นอกจากการดูแลเอาใจใส่จากคุณพ่อคุณแม่แล้ว ของเล่นที่เหมาะสมในแต่ละช่วงอายุก็นับเป็นตัวช่วยที่ดี ที่มีบทบาทในการส่งเสริมพัฒนาการของลูกน้อยให้เป็นไปตามวัย โดยของเล่นส่วนใหญ่จะช่วยส่งเสริมพัฒนาการในด้านร่างกาย ทั้งกล้ามเนื้อมัดใหญ่ และกล้ามเนื้อมัดเล็ก ซึ่งจะมีอะไรบ้างนั้น ไปติดตามกันเลย

ช่วงอายุ	พัฒนาการตามวัย	ของเล่นที่เหมาะสม
แรกเกิด – 1 เดือน	มองตามวัตถุได้ 90 องศา กำนิ้วมือได้ชั่วครู่	มีสีสันสดใส วางห่างจากเด็กประมาณ 1 ฟุต เพื่อล่อให้มองตาม เช่น โมบายตุ๊กตา
1 – 2 เดือน		ขนาดเหมาะมือให้เด็กกำ มีเสียง หรือเขย่าให้เกิดเสียง โดยคุณพ่อคุณแม่
2 – 3 เดือน
3 – 4 เดือน	กำมือได้ดี เอามือ หรือของเล่นเข้าปาก มองตามวัตถุได้ 180 อาศา	ของเล่นที่มีเสียงให้เด็กกำหรือเขย่า (เป็นยาง หรือผ้านิ่มที่ไม่มีของอันตรายต่อเด็ก เช่น กระดุม)
5 – 6 เดือน	คว้าสิ่งของ เขย่าของเล่นได้	ของเล่นมีเสียงให้เขย่า บล็อกไม้สีสดใสขนาด 1*1 นิ้ว กระจกส่องเงาตัวเอง
7 – 9 เดือน	หยิบของด้วยนิ้วหลายนิ้ว
10 – 12 เดือน	หยิบของด้วยนิ้ว 2 นิ้ว จับดินสอขีดเขียน นิ้วแหย่ตามช่วง/รู	หนังสือภาพ ดินสอ กระดาษ สมุดผ้าแบบมีเสียง

วิธีเลือกของเล่นให้เด็กเล็ก

ในการเลือกของเล่นให้ลูกสักชิ้น ควรคำนึงถึงลักษณะของของเล่นด้วย โดยลักษณะของเล่นที่เหมาะสม ได้แก่

• สีสันสดใส
• เคลื่อยไหวได้
• มีเสียง
• ผิวไม่หยาบ
• ไม่มีมุมแหลม
• ทำความสะอาดได้ง่าย
• มีขนาดพอเหมาะ เด็กสามารถกำได้ แต่ไม่เล็กเกินไป
• ไม่เป็นอันตราย

วิธีส่งเสริมการพัฒนาการเด็กทารก

แต่สิ่งที่สำคัญมากกว่าการเลือกของเล่น คือ การได้รับการส่งเสริมจากคุณพ่อคุณแม่ เพราะคุณพ่อคุณแม่มีผลต่อพัฒนาการลูกน้อยในทุกๆ ด้าน ทั้งด้านร่างกาย(กล้ามเนื้อมัดใหญ่และมัดเล็ก) ด้านอารมณ์สังคม ด้านภาษา และด้านสติปัญญา โดยจะขอแนะนำวิธีการส่งเสริมเป็นด้านๆ ไป ดังนี้

1. ด้านร่างกาย: กล้ามเนื้อมัดใหญ่

ช่วงอายุ	การส่งเสริมพัฒนาการ
0 – 1 เดือน	จัดให้นอนหลายๆ ท่า เช่น นอนคว่ำ นอนตะแคง
3 เดือน	จับนอนคว่ำ อาจใช้ของเล่นล่อให้ยกคอขึ้น อุ้มนั่ง โดยให้หลังเด็กพิงผู้อุ้ม
3 – 4 เดือน	ใช้ของเล่นล่อให้เด็กหัดพลิกตัว (อาจช่วยดันให้ช่วงแรก)
5 – 6 เดือน	วางของเล่นห่างจากเด็ก กระตุ้นให้เอื้อมหยิบ จับเด็กนั่งบนโซฟา หรือเก้าอี้เด็ก
7 เดือน	ฝึกให้เด็กเล่นของเล่นบนโต๊ะเตี้ย (คอยเฝ้าระวัง)
8 – 9 เดือน	วางของเล่นห่างจากเด็ก กระตุ้นให้คลานไปหยิบ วางของเล่นบนโต๊ะที่เด็กยืนเกาะได้ กระตุ้นให้เด็กลุกขึ้น
10 – 12 เดือน	พาจูงมือเดิน ให้เด็กเดินเกาะตามเฟอร์นิเจอร์ เรียกให้ก้าวเล็กๆ เดินมาหา

2. ด้านร่างกาย: กล้ามเนื้อมัดเล็ก

ช่วงอายุ	การส่งเสริมพัฒนาการ
0 – 3 เดือน	เอียงคอซ้ายไปขวา(ขวาไปซ้าย)ช้าๆ ขณะอุ้มเด็ก กระตุ้นการมอง ให้กำของเล่นขนาดพอดีมือ
3 – 4 เดือน
5 – 6 เดือน	ให้กำของเล่นที่เขย่าแล้วมีเสียง ให้เด็กหัดคว้าของเล่น
7 – 9 เดือน	ฝึกให้หยิบของเล่นมาเคาะกัน
10 – 12 เดือน	ฝึกหยิบของใส่/ออกจากตะกร้า จับดินสอขีดเขียน

3. ด้านภาษา

ช่วงอายุ	การส่งเสริมพัฒนาการ
0 – 1 เดือน	พูดคุยเบาๆ ด้วยน้ำเสียงอ่อนโยน พูดคุยเวลาทำกิจกรรมร่วมกัน ร้องเพลงกล่อมก่อนนอน เปิดเพลงเบาๆ ให้ฟัง
1 – 2 เดือน
3 – 4 เดือน
5 – 6 เดือน	พูดคุยด้วยคำง่ายๆ เป็นคำพยางค์เดียว เช่น พ่อ แม่ เรียกชื่อเด็ก พูดคุยกับเขาบ่อยๆ
7 – 9 เดือน	เปล่งเสียงคำง่ายๆ ให้เขาเลียนแบบตาม เช่น พ่อ แม่ เรียกชื่อเด็ก พูดคุยกับเขาบ่อยๆ อ่านนิทานให้ฟัง
10 – 12 เดือน	เรียกชื่อสิ่งรอบๆ ตัวให้ฟัง สอนให้เปล่งเสียงบอกความต้องการ เริ่มออกคำสั่งง่ายๆ กับเด็ก อ่านนิทาน ร้องเพลงให้ฟัง

4. ด้านอารมณ์ และสังคม

ช่วงอายุ	การส่งเสริมพัฒนาการ
0 – 3 เดือน	กอด อุ้ม สบตา และพูดคุยด้วยบ่อยๆ
3 – 4 เดือน
5 – 6 เดือน	กอด อุ้ม สบตา และพูดคุยกับเด็กเวลาทำสิ่งต่างๆ ให้ ให้เด็กส่องกระจกเล่นกับเงาตัวเอง ฝึกให้เด็กเอามือจับขวดนมขณะดูดนม
7 – 9 เดือน	ฝึกให้ดื่มน้ำจากแก้ว ฝึกให้หยิบขนมรับประทานเอง พาไปพบปะผู้คนแปลกหน้า เล่นจ๊ะเอ๋, บ๊ายบาย
10 – 12 เดือน	ให้ดื่มน้ำจากแก้ว ฝึกใช้ช้อนตักอาหาร บอกให้ยกแขน ขา เวลาแต่งตัว

5. ด้านสติปัญญา

ช่วงอายุ	การส่งเสริมพัฒนาการ
0 – 6 เดือน	ฝึกให้เด็กรับสัมผัสทั้ง 5 คือ ตา หู จมูก ปาก และสัมผัส
6 – 12 เดือน	เล่นซ่อนหา ฝึกให้สัมผัสสิ่งที่มีรูปร่างหลากหลาย หรือมีผิวสัมผัสที่แตกต่างกัน

จากข้อมูลที่กล่าวมา จะเห็นได้ว่าพัฒนาการของลูกน้อยสามารถส่งเสริมได้ด้วยการเอาใจใส่จากพ่อแม่ หรือผู้เลี้ยงดู โดยมีของเล่นเป็นตัวช่วยในการกระตุ้นพัฒนาการในด้านต่างๆ อย่างไรก็ตาม สิ่งที่สำคัญที่สุดสำหรับลูกน้อยก็คงหนีไม่พ้นอ้อมกอดอุ่นๆ จากคุณพ่อและคุณแม่ ที่เป็นเกาะป้องกันให้ลูกน้อยเอาไว้รู้สึกปลอดภัย

ที่มาของข้อมูล

ผศ.ฉันทิกา จันทร์เปีย, พัฒนาการและการส่งเสริมพัฒนาการเด็กช่วงขวบปีแรก (http://www.ns.mahidol.ac.th/english/th/departments/PN/TH/article/พัฒนาการเด็ก/พัฒนาการและการส่งเสริมพัฒนาการ.pdf ), 26 กุมภาพันธ์ 2553

ผศ.สมพร สุนทราภา, การเล่นในเด็กอายุ 0-1 ปี (http://www.ns.mahidol.ac.th/english/th/departments/PN/TH/article/พัฒนาการเด็ก/การเล่นในเด็ก1ปี.pdf ), 26 กุมภาพันธ์ 2553